Alberti, Leone Battista De re aedificatoria 1485 | ||||||
|
grandiores turres præstituere multa sui parte solidas: quæ ueluti
brachia sinus faucesque ingressus foueant.
Turribus nulla testudo
sed lignea tabulata interitruantur: quæ ubi opus sit et reuelli et
igne absumi queant.
Turrium tabulata clauis figi uetant: quo ma
turius possint hoste peruincente deturbari.
Tecta et secessus non
deerunt: quibus excubiæ hybernas pruinas et eiusmodi temporum
iniurias tolerent.
Propugnaculis pendentia subsint foramina: qui
bus lapidem et faces in hostem / et aquam etiam siquid portam in
cenderit / fundas.
Valuas corio et ferro tectas ab igne uindicari
prædicant.
De his hactenus.
Portarum ratio pro uiarum militarium numero habenda est: Nam
uiarum quidem aliæ militares: aliæ non militares.
Non hic illa iu
ris consultorum prosequor: ut actus iumentorum iter hominum ha
beri gratia uiam utrumque complecti statuam.
Sunt quidem mili
tares qua in prouincia proficiscimur cum exercitu atque impedimen
tis.
Ergo militarem no militaribus multo esse spatiosiorem opor
tet.
Et aduerti assuesse ueteres ponere ut essent cubitos nusquam
minus octo.
Ex lege. xii. tabularum uiam sic finiunt: ut quæ in
porrectum sit / latitudinem habeat pedes.
xii. Quæ in anfractum
id est ubi flexum est.
xvi.
Non militares sunt quibus a militari
egredimur aut in uillam oppidum ue: aut æque aliam in uillam mi
litarem: uti sunt per agrum actus: per urbem diuerticula.
Est
præterea uiarum quoddam genus / quod quidem plateæ naturam
sapiat: uti sunt quæ ad certos aliquos usus habeantur / præsertim
publicos: puta quæ in templum / in curriculum / in basilicam du
cat.
Viarum militarium ductus non eosdem ipsum per agrum
esse atque intra urbem oportet: Extra urbem omnino seruanda hæc
sunt: ut patula et apertissima ad omnem circumaspectum fiet: ut
impeditionibus cum aquarum / tum ruinarum sit libera et expedi
tissima: ut latronibus ad insidias captandas nullæ penitus latebræ
nulli secessus relinquantur: ut in eam non passim unde uis aditus
ad populationes pateant: Postremo ut directa breuissimaque sit:
omnium erit breuissima / non ut illi quæ rectissima: sed quæ tutissi
ma: Maloque prolixiorem paulo / quam parum commodam.
Sunt qui