Alberti, Leone Battista De re aedificatoria 1485 | ||||||
|
da sunt ita ut perquam facile commodeque possint oportunis tem
poribus necessaria comportare.
Itinerum / quod alibi suo lo
co attigimus / duo sunt genera: terrestre atque aquaticum.
Lutosa carrisque corrupta ne sit uia præter exaggerationes / de
quibus alibi diximus / curandum est ut plurimum capiat so
lis: plurimum uentorum: minimum umbræ.
Apud lucum ra
uennæ per hos dies quod uiam abscissis arboribus dilatarint: so
lesque immiserint / ex corruptissima percommoda reddita est.
Vi
dere istuc licet sub arboribus quæ propter uiam sunt / quod so
lum illic tardius siccetur fouente umbra fieri ex quadrupe
dum attritu lacusculos: qui collecto imbre semper commade
scant atque dilatentur.
Aquatica uero uia erit duplex: una
quæ coherceri possit / ut flumen et fossa aquaria.
Altera quæ
non possit / uti est mare.
Et dicere posse uideor fluminibus
æque adesse atque in uase uitia: ubi fortasse fundo sint aut la
teribus non aptis / non integris / non accomodatis.
Nam cum
ferendis nauibus opus aqua sit non modica: ea quidem in la
teribus firmis contineatur prorumpet.
Agrumque uastans la
te manabit et dissipabitur: ut etiam terrestrium itinerum usus
turbetur.
Præterea si erit fundum obliquius / quis dubitat na
uim contrariam unda præceps refutabit.
Adde etiam siquid
erit a fundo surgens salebrosum aut dorsuosum impediet.
Conuecto romam obelisco ex ægypto intellexere tyberim
nauigationibus commodiorem esse quam nilum.
Illum sane pro
fusa patere laxitudine: hunc alterum esse profunditatis al
titudine potentiorem.
Neque enim magis aquarum copia hunc
ad usum nauium quam altitudine indigemus.
Tametsi etiam fa
ciat latitudo ad rem.
Ripis enim aquæ tardiores redduntur.
Fluuio fundum cum erit non stabile: huic etiam latera mini
me erunt ualida.
Instabile ferme fundum est omne præte: id
quod structuræ operibus probari diximus: hoc est quod ip
sum soliditate sui ferrum aspernetur.
Eritque omnino mobi
le quod ripa in creta / plano in campo globosoque et rotabili
instratum sit solo.
Cui fluuio latera infirma sint: huic et al