Alberti, Leone Battista De re aedificatoria 1485 | ||||||
|
Fossa erit duplex: aut quæ per agrum ducatur in plano aut quæ
montis intima peruadat / quod cuniculum nuncupant.
In his
omnibus ubi lapidem / aut tofum / aut densiorem cretam / aut quid ta
le quod aquam no combibat inueneris / structura opus non erit.
Vbi uero solum aut latera non solida subsequentur: tunc fiet stru
ctile.
Fossa cadem si ducetur per telluris uiscera / tunc quibus su
pra diximus rationibus succidetur.
Cuniculis singulis quosque
in pedes centenos puteorum æstuaria adapientur: et fossura atque
uti telluris firmitas exiget opere structili firmabuntur.
Vidi
mus puteos in marsis ad emissarium fucini lacus structos opere
eleganti lateritio cocto altitudine incredibili.
In urbe annos
ab urbe condita quadringentos et unum et quadraginta romæ nul
li fuerant aquæ ductus structiles.
Postea eo deuenit res ut etiam
flumina pensilia inducta sint.
Et fuisse structiles ductus rome præ
dicant uno tempore quam plurimos quorum affluentia omnis domus
abundaret.
Sed in principio coepere struere ductus subterrane
os.
Id habuit commoditates.
Namque latens opus id minus pate
bat iniuriis.
Tum et aquas quod neque gelicidiis neque æstui ca
niculæ essent expositi præbebant paratiores et frigidiores:
nec facile ab excurrentibus hostibus intercipiebantur.
Po
stea delitiarum gratia ut subsilientes aquas fontibus hortorum et
balneis haberent / ducere opere arcuato aggressi sunt structura
locis nonnullis alta pedes plus centum uiginti / perducta passus se
xagies milies.
Id etiam habebat commoditates.
Nam cum alibi tum et
transtyberim ex aquæductu molebant fruges: quo destructo
ab hostibus faciunda tyberi molendina curarunt in nauibus.
Ad
de quod aquarum copia urbis facies et spiritus purior atque purga
tior effectus est.
Adiunxere etiam architecti quæ ad usus ciuiles
horarum et temporum summa cum rerum illic motarum festiuitate face
rent: pusilla enim pro frontibus emissarii simulachra ex a re
obambulantia et ludos triumphique pompam repræsentabant.
Audi
ebantur et musica / organa / uocumque concinnitates per quam sono
ræ et suaues mouente aqua.
Structiles riuos operiebant testudi
ne paulo crassiore: nequid aquam intepesceret solibus / crustabantque