inuidia æque urbem esse / atque in salo nauim arbitrabantur ca
sibus proximam / periculisque expositam. Ea re fabulari soli
tos interpretor Saturnum ut rebus hominum consuleret quon
dam heroas semideosque urbibus præfecisse: quorum sapien
tia tutarentur: quod non moenibus solum ad nos tuendos / sed
deorum etiam ope admodum indigeamus. At illi Saturnum id
ita egisse prædicant: quod ueluti in armentis non pecudem sed
pastorem præponimus: ita et hominibus præponendos intel
ligeret / genus aliud animantium quod multo præstaret sapien
tia atque uirtute. Itaque diis dicata moenia. Alii optimi et ma
ximi dei prouidentia effectum prædicant / ut cum animis ho
minum / tum et populis fatales genii asciscerentur. Moenia
igitur quibus in unum ciues cogantur et tueantur sacra ni
mirum habebantur: quomque obsessam urbem aliquam essent
capturi: nequid contra religionum ueneratione egisse uide
reatur certo sacrorum carmine euocabant tutelarios deos ur
bis illius ut non inuiti transmigrarent. Templum quis du
bitet religiosum esse cum cæteras ob res / tum uel ea re ma
xime quod illic superis de genere hominum optime merenti
bus debita gratulatio et ueneratio habeatur. quæ pietas una
est primaria iustitiæ pars: ac iustitiam quidem ipsam per se
diuinum quoddam esse munus quis non assentiatur. Et iu
stitiæ pars etiam est huic superiori finitima / et dignitate prae
cipua / superisque multo gratissima / ac perinde sacratissima:
qua erga homines pacis tranquillitatisque gratia utimur:
dum esse pro meritis quibusque retributum uelimus: idcir
co basilicam ubi uis dandum sit religioni adiudicabimus.
Quid monumenta rerum dignarum: quæ eternitati dicata poste
ritati commendantur? ea ni fallor tota ex iustitiæ religionisque
rationibus constant. De moenibus igitur et templis et basi
lica et monumentis nobis dicendum est: si prius quam ista attin
gamus: pauca breuissime referentur: de ipsis urbibus non
prætermittenda. Regionem urbis atque aream uehementer ho
nestabit copia ædificiorum aptissimis locis distributa et col