Alberti, Leone Battista De re aedificatoria 1485 | ||||||
|
ximus infigitur uado: si latus uacillat in alterutras partes.
Et si diuertendum forte in dexteram aut sinistram est: egre
obtemperant.
Axecla si plus satis aperta est rodendo exitat:
si nimium arcta fit contumax.
Medium inter axem et axeclam
lubricum esse oportet.
Nam horum alter pro uado: alter pro
carina ponderis est.
Rotuli et rotæ ex ulmo ilice.
Axes aqua
solio et corno aut potius ferro axecla omnium optima ex ære
stagni parte ex tertia immixta.
Cicleolæ pusillæ sunt rotæ.
Vectis radios rotarum sequitur.
Sed istiusmodi omnia qua
liacunque sint: siue sint ingentes rotæ: quas immissi homines
calcando inuertant: siue sint erganæ aut cocleæ / in quibus
uectis in primis ualet: aut cicleolæ / et quæ uis generis eius
dem: omnium est quidem ratio ex principiis ducta libræ.
Mercurium ferunt uel maxime ob hanc rem diuinum habi
tum / quod nullo signo manus: sed solis uerbis quæ diceret ita
diceret ut plane intelligeretur.
Id ego si uerear posse assequi
tamen pro uiribus conabimur.
Nam institui non ut mathe
mathicus sed ueluti faber de his rebus loqui: non plus quam quod
prætereundum non sit.
Esto sit inter manus discendæ rei gra
tia iaculum: in eo tris locos uelim consideres / quos puncta
nuncupo.
Duo extrema capita ferrum atque pynnulas: tertium
est medium amentum.
Quæ uero spatia inter puncta hæc sint
ab amento ad capita radios nuncupo.
non disputo quid ita
sit / sed ipsa res patebit experimento.
Namque si erit quidem
amentum tælo situm medio / et æqualia pynnulis pondera
respondeant ferro: stabunt sane alterutra iaculi capita mu
tuo renitentia et collibrata.
Sin erit fortassis ferratum ca
put grauius peruincentur pynnulæ.
Erit tamen in iaculo cer
tus locus grauiori capiti propinquior: quo si amentum re
duxeris / sese pondera ilico acquilibrabunt.
Is erit punctus
ille / a quo maior hic radius tantum exuperat minorem quantum
minus hoc pondus ab maiore exupatur: Compertum enim fecere quod
ista queritarunt radios non pares ponderibus non partibus aequari
mota numeri partium qui ex radio atque ex pondere una collecti