Alberti, Leone Battista De re aedificatoria 1485 | ||||||
|
buit.
Turpe nimirum ducens arcem orbis atque gentium decus
æquari operum gloria ab his / quos omni reliqua uirtutis lau
de superasset.
Et quid hic referam porticus / templa portus /
theatra / thermarum que opera gigantea: in quibus tantum admi
rationis assecuti sunt: ut interdum facta quæ coram intueren
tur peritissimi exterarum gentium architecti fieri negarent
posse.
Quid demum non plus dico cloacis faciundis pulchri
tudine carere non potuerunt: ornamentis usque adeo delecta
ti sunt: ut uel eam solam ob gratiam uires imperii profunde
re pulcherrimum duxerint: ædificando scilicet ut haberent
cui apte ornamenta adiungerent.
Itaque superiorum exemplis /
et peritorum monitis / et frequenti usu admirabilium operum ef
ficiundorum absolutissima cognitio extat: ex cognitione præ
cepta probatissima deprompta sunt: quæ qui uelint / quod
uelle omnes debemus / non ineptissimi esse ædificando pror
sus neglexisse nulla ex parte debeant.
Ea nobis pro inita pro
uincia colligenda / et pro uiribus ingenii explicanda sunt.
Istarum rerum præcepta alia uniuersa omnis ædificii pulchri
tudinem et ornamenta complectuntur: alia singulas partes
membratim prosequuntur.
Prima ex media sunt philosophia
excerpta: et ad artis istius modum uiamque dirigendam et con
formandam adacta: proxima uero ex cognitione quam di
ximus ad philosophiæ normam ut ita loquar dolata artis se
riem produxere.
Dicam prius de his quæ magis artem sapi
unt alteris quæ uniuersam rem præhendant utar pro epilo
go.
Quæ in rebas pulcherrimis et ornatissimis placeant: ea
quidem aut ex ingenii cemento et rationibus aut ex artificis
manu deueniunt: aut a natura rebus ipsis immissa sunt.
Inge
nii erit electio / distributio / collocatio / et eiusmodi quæ opi
afferant dignitatem.
Manus erit aceruatio / affictio / ampu
tatio / circumcisio / expolitio / et generis eiusmodi quæ operi af
ferant gratiam.
Rebus a natura ascita erunt grauitas / leuitas /
densitas / puritas.
Contra uetustatem uirtus et similia: quæ
operi afferunt admirationem.
Tria hæc partibus pro cuiusque