Alberti, Leone Battista De re aedificatoria 1485 | ||||||
|
domus proprium sit / omnibus pene ac maxime primariis in
rebus aliter se atque arcem habere: officii erit arci regiam
adiungere: quo et rex subitis casibus: arcem ueteres urbi
bus ponere instituerunt: quo in aduersis tempestatibus refu
gium haberent.
Vbi uirginum matronarumque pudicitiam
cum sacrorum sanctitate tutarentur.
Meminit quidem Fe
stus arcem apud ueteres religioni sacratam fuisse: et appel
lari solitam augurialem: archanumque illic fieri quoddam
solitum per uirgines sacrificium / occultun / longeque a uulgi
notitia remotissimum.
Ea de re priscorum arcem nullam
esse templis uacuam inuenies.
Sed arcem tyranni sibi usur
pauere: locique pietatem ac religionem ad scelus immani
tatemque uerterunt: calamitatisque sanctum illud refugium
erumnarum fomentum reddidere.
Nos rem prosequamur.
Amoniis arx ad templum muro circuibatur triplici.
Prima
extabat munitio tyrannorum.
Proxima coniuges cum li
beris.
Vltima satellitum crat sedes.
Aptum opus ni magis
spectet qui toleret quam qui inferat uim.
Ac mihi quidem uti
eius militis fortitudo non probatur quidem: si nihilo plus
præstet / quae ut insultantem hostem obdurate perferat: sic et
ab arce expectandum puto / ut non modo sustinere lacessen
tem: uerum et compescere impetentes ualeat.
Vtrunque ta
men ita curandum / ut uehementer ipsum ad solum quæsisse
uideare.
Hæc ut assequamur / loci situs et murorum ratio
præstabit.
Dubitare uideo peritos rei militaris arcem ne
esse firmissimam uelit / colle an plano collocet.
Collinas qui
dem non dari ubi uis eiusmodi / ut obsedisse et diruisse ne
queas: neque plana si recte astruantur / impune attentari ar
mis.
De his non disputo.
Tota nempe res locorum est opor
tunitatibus commendanda / ita ut que de urbe diximus omnia
ad ponendam arcem consumentur.
Omnino habeat arx opor
tet expeditas irruptiones: unde in hostes / in ciues / in suosque
castrenses: siqua seditio aut perfidia id exigat et sua et ex
terna possit auxilia libere petere atque immittere tellure