Alberti, Leone Battista De re aedificatoria 1485 | ||||||
|
penetralibus subinde atrium / basilicam ue: ubi clientes dispu
tando patronos præstolentur: ubi et princeps ius dicturus
ad tribunal sedem statuat.
Subinde concenaculum: ubi se
niores principum salutatum conueniant: et rogati sententi
am dicant.
Idque fortassis aliud æstiuum / aliud esse hiema
le conuenit: et omnino patrum qui conuenerint ætati fessæ
et deliciis prospiciendum est: ne quid illic ualitudini aduer
sum influat.
et quantum ratio et necessitas temporum postu
lat rebus disceptandis statuendisque possint sine ulla uel mi
nima impeditione commorari.
Comperio apud Senecam pri
mum omnium Gracchum / mox Liuium Drusum instituisse
non uno loco audire omnes: sed habere turbam segregatam:
et alios in secretis recipere: alios cum pluribus: alios cum
uniuersis: uti amicos primos et secundos eo pacto notaret:
id si istiusmodi in fortuna aut licet aut placet: ianuæ diuer
sæ fient et plures: quibus alia atque alia parte recipiant / ac
receptos mittant: et quos nolint excludant sine contumacia.
Aedibus specula superemineat: qua e uestigio cuiusuis mo
tus fiat certior.
Itaque in his et istorum similibus conueniunt.
In quibus uero differunt hæc sunt.
Nam regum quidem ædes
in media urbe aditu facilis: ornatu uenusta: lautitie elegans
magis quam superba sit.
condecet tyranno non ædes magis quam arx
locanda est: ut sit neque in urbe neque ex urbe.
Adde quod ad re
gis ædes spectaculum templum procerumque tecta pulcher
rime adiunguntur.
Tyrannorum sedes quaque circumspatios
in modico segregatis omnium ædificiis sese contineat neces
se est.
Honestissima et quæ utrumque deceat atque iuuet erit
ædificatio / si neque exponetur regia: patens adeo / ut insole
scentes nequeat depellere: neque distinguetur arx / ita ut car
cer magis quam lauti principis diuersorium uideatur.
Vnum
hic nolim præterire.
Nam percommodissimæ quidem ty
rannis sunt occultæ et latentes intra crassitudinem parietis
fistulæ auscultatoriæ: quibus furtim captent quid seu hospi
tes / seu familiares inter se colloquantur.
Sed quom regiæ