Alberti, Leone Battista De re aedificatoria 1485 | ||||||
|
et rerum necessitati obsequentes: Illud Socratis tenebimus: ut quæ
res ita per se constet / ut nisi in peius queat immutari: esse hanc pu
temus optimam.
Itaque esse oportere urbem statuimus eiusmodi: ut incommodorum
omnium quæ primo recensuimus libro / nulla omnino adsint.
Et si quæ
res ad uitæ frugalitatem optentur nullæ desint.
Habebit agrum sa
lubrem / latissimum / uarium / amoenun / feracem / munitum / refertum
ornatum omni fructuum copia / omni fontium exuberantia: Aderunt
flumina / lacus / marisque oportunitas patebit: unde commodissime si
qua desint conuehantur: et quæ supersint exportentur.
Denique ad res ciui
les bellicasque præclare constituendas atque augendas omnia suppedi
tabunt: quibus et suis præsidio / et urbi ornamento / et amicis uolu
ptati / et inimicis terrori sit futura.
Et bene quidem agi cum ea ci
uitate statuam: quæ bonam aliquam agri partem possit inuito hoste
colere.
Cæterum locasse urbem oportet agro immedio: unde spec
tare in oram suam / et discernere oportuna / et attemperate præsto esse
quo necessitas postulet.
unde uillicus aratorque ad opus prodire fre
quens et ex agro cum fructu et messe onustus momento reuerti possit.
Sed parenti ne in campo an littore an montibus colloces permaximi
interest.
Nam habet quidem horum quodque quod præstet: et contra quod
minus probes.
Cum exercitum Dyonisius per Indiam ageret confectum
æstu deduxit ad montes: ilico salubri captata aura conualuit.
Et
montes occupasse urbis conditores uisi sunt: quod illic tutiores fortas
sis futuros intellexerint: Sed aquis deficiunt.
Fluminum aquarumque
commoditates præstabit planities: Sed eadem crassiori operitur coelo
quæ æstate ferueat / hyeme algeat intemperanter: estque eadem ad im
petus aduersos minus ualida.
Littora ad contrahendas merces opor
tuna: Sed quod illi aiunt / maritima omnis urbs rerum nouarum illcce
bris / et nimia negociantium ui excitata atque uexata assiduo fluc
tuat: et ad multos periculorum externarumque classium casus et dis
crimina exposita est.
Quare sic statuo.
Quocumque ponas urbem
loco / conandum ut istorum omnibus commoditatis sit particeps: incom
modis uacet.
Et uelim montibus dari planitiem / et planis tumulos
ubi urbem statuam: Id ex arbitrio assequi locorum uarietate si